De waarheid over Coronalert en gedecentraliseerde contact tracing apps

Posted on by Frederik

Inhoudstafel

Te lang om allemaal te lezen? Ga onmiddellijk door naar de conclusie.

Wie mij een beetje kent, weet dat ik privacy erg belangrijk vind. Daarom dacht ik dat contact tracing apps for COVID-19 een zeer slecht idee waren toen men daar enkele maanden geleden begon over te praten. Een app die contant bijhoudt waar je bent en wie je tegenkomt, dat is enkel iets dat je in ondemocratische landen en dictatoriale regimes verwacht, maar niet in Europa waar onze privacy gewaarborgd zou moeten zijn door de GDPR (AVG). En wat met de betrouwbaarheid van deze apps? Bluetooth was nooit voor dergelijke toepassingen ontworpen. Het zou leiden tot veel foutieve waarschuwingen. Geen denken aan dat ik zo’n app ooit zou installeren.

Althans, dat was mijn mening enkele maanden geleden. Ondertussen is mijn mening volledig veranderd. En dat is gebeurd na het lezen over gedecentraliseerde contact tracing apps gebaseerd op de Google en Apple Exposure Notification (GAEN) API en DP-3T. Ik heb reeds de Italiaanse contact tracing app Immuni gebruikt in Italië en ook in België gebruik ik de app Coronalert (Androidversie, iPhone-versie).

DP-3T

Decentralized Privacy-Preserving Proximity Tracing of DP-3T is een open protocol ontwikkeld door verschillende universiteiten waaronder ETH en EPFL uit Zwitserland, de KU Leuven uit België en TU Delft uit Nederland.

Volgende cartoon geeft een eenvoudig overzicht van hoe DP-3T werkt.

Elke dag wordt een nieuwe random seed (gebaseerd op de seed van de dag voordien) op de telefoon van elke gebruiker en deze dagelijkse seed wordt op te elefoon bijgehouden gedurende 14 dagen. Op basis van deze seed worden er ephermal identifiers (EphIDs) aangemaakt. Deze EphIds verandere verscheidene keren per uur.

EphIDs worden uitgewisseld met andere gebruikers van de tracking app via Bluetooth Low Energy (BLE) en elke telefoon houdt de EphIDs die hij ontvangen heeft lokaal bij op de telefoon, samen met de datum en de sterkte van het signaal, dat kan gebruikt worden om de afstand in te schatten.

Wanneer iemand positief test op COVID-19 kan die, met de hulp van de gezondheidsauthoriteiten, de seed van de eerste dag waraop hij besmettelijk was, uploaden naar een centrale server. Op dat moment worden alle voorgaande dagelijkse seeds gewist van de telefoon en wordt een compleet nieuwe random dagelijkse seed aangemaakt, zodat de gebruiker ook in de toekomst niet kan gevolgd worden.

De app downloadt regelmatig een lijst van al de dagelijkse seeds van de besmette gebruikers van de centrale server en kan op basis daarvan al de EphIDs berekenen. De app vergelijkt deze EphIDs met de lijst van EphIDs die hij onlangs is tegengekomen. Op basis van de het aantal overeenkomstige EphIDs kan de app berekenen hoe lang de twee in elkaars buurt zijn geweest en op basis van de opgeslagen signaalsterkte kan een inschatting gemaakt worden van de afstand. Als de twee langer dan een bepaalde tijd binnen een bepaalde afstand in elkaars buurt zijn geweest, dan zal de gebruiker een waarschuwing krijgen dat hij in contact is geweest met een besmettelijke persoon, samen met verdere instructies. Een contact met een besmette persoon wordt in het Engels “exposure” genoemad, Coronalert gebruikt in het Nederlands de term “blootstelling”.

Meer details zijn te vinden in de DP-3T white paper.

Apple/Google Exposure Notifications API

De Google/Apple Exposure Notifications API (soms afgekort tot GAEN) is een API die door Google en Apple is ontwikkeld en die gebruikt kan worden door gedecentralseerde contact tracing apps. Deze API is gebaseerd op de principes van het DP-3T-protocol en kan enkel gebruikt worden door apps die zijn goedgekeurd door Google en Apple: slechts één app per land, ontwikkeld door de officiële gezondheidsauthoriteiten, kan goedgekeurd worden. Enkel gedecentraliseerde apps die geen enkele informatie over de positie van gebruikers verzamelen, worden goedgekeurd.

Op Apple iOS kunnen apps normaal geen Bluetooth op de achtergrond gebruiken, maar een uitzondering werd gemaakt voor apps die gebruik maken van deze API. Dit betekent dat op Apple iPhone, deze API de enige manier is om een betrouwbare contact tracing app te maken. Apps die deze API niet gebruiken, zoals de StopCovid France app, moeten via work-arounds de app in de achtergrond toch naar de voorgrond halen, wat hen potentieel minder betrouwbaar maakt en een negatief effect heeft op het batterijverbruik.

Het DP-3T framework werd aangepast om gebruik te maken van de Exposure Notifications API.

De Google/Apple Exposure Notifications API en DP-3T wordt gebruikt door de Belgische contact tracing app Coronalert. Andere apps die deze API gebruiken zijn Coronamelder (Nederland), SwissCovid (Zwitserland), Immuni (Italië), Corona-Warn-App (Duitsland).

De broncode van de de implementatie van het framework voor Android en iOS werd in de tweede helft van juli 2020 gepubliceerd.

Veel gestelde vragen (FAQ) – Enkele mythes ontkracht

Deze apps zijn soms onderwerp van moedwillige fake news campages, of lokken in ieder geval hevige reacties uit die het gevolg zijn van een een gebrek aan begrip van de werking van deze apps. Hier zal ik enkele belangrijke vragen beantwoorden.

Schenden deze apps mijn privacy? Zullen de authoriteiten weten wie ik ontmoet, waar ik ben en wat ik doe?

De apps die gebruik maken van de Google Apple Exposure Notification API houden geen persoonlijke informatie bij van de gebruikers: ze kennen je naam niet, je telefoonnummer, waar je woont of andere persoonlijke gegevens. Ze verzamelen ook geen locatiegegevens, dus ze weten niet waar je bent.

Het enige dat deze apps doen, is anonieme codes uitwisselen met andere mensen in je buurt. Deze codes veranderen verscheidene malen per dag, zodat het onmogelijk is om je te volgen door middel van deze codes.

De codes die de uitgewisseld worden, worden enkel lokaal op je telefoon bijgehouden en niet in een centrale databank. Er is dus geen manier voor de authoriteiten om te weten hoeveel mensen en wie u ontmoet heeft.

Contact tracing apps maken daarnaast gebruik van uitgebreide preventiemaatregelen om uw veiligheid en privacy te beschermen: zo doen ze dummy uploads om te vermijden dat door middel van netwerkanalyse zou kunnen ontdekt worden wie een positieve test heeft afgelegd, wordt er gebruikt gemaakt van CA of certificate pinning om man-in-the-middle-aanvallen te voorkomen, enzovoort.

Deze apps zijn geen hulpmiddel voor massarveillance en zijn ook geen Big Brother zoals sommigen beweren.

Hoe kan ik zeker zijn dat de app werkt zoals beweerd wordt en echt geen privé-informatie verstuurd?

Deze apps zijn gewoonlijk open source, wat betekent dat je de zelf de code kan onderzoeken om te zien hoe de app werkt en wat deze precies doet. Zelfs als je zelf de kennis niet hebt om de code na te kijken, dan mag je er zeker van zijn dat er genoeg experten zijn die hier naar kijken en zij zullen het wel luid en duidelijk laten horen wanneer iets niet zuiver op de graat is. Het moet gezegd: vaak zijn degenen die het luidst over deze apps roepen politici uit de oppositie en activisten die nooit naar de code of de documentatie hebben gekeken.

Hier zijn links naar de broncode van enkele contact tracing apps en de documentatie:

Op de issue trackers van deze apps kunnen problemen gemeld worden en vragen gesteld worden.

Ook de broncode van het Exposure Notifications framework, gebruikt door deze apps, is openbaar:

Een eerste analyse van de broncode van de Coronalert app toont aan dat deze inderdaad niet meer gegevens bijhoudt en verstuurt dan aangekondigd en dat Sciensano en Ixor (het Belgische bedrijf dat de backendservers beheert) nooit persoonlijke data ontvangen van de app.

Waarom zou ik Google en Apple, die een slechte reputatie hebben op vlak van privacy, nu moeten vertrouwen?

Eigenlijk hebben Google en Apple deze API zelfs niet nodig om je te volgen. Als je een telefoon gebruikt met iOS of Android met Google Play Services, heb je op zich al een veel groter privacyprobleem dan deze gedecentraliseerde, open source contact tracing apps. Dat is ook het geval als je Facebook, Twitter, Instagram, TikTok, NetFlix, Spotify, FaceAp, Tinder en dergelijk apps gebruikt: deze kennen uw naam, locatie, uw interesses, vrienden en dat allemaal zonder deze API. Gedecentraliseerde contact trcacing apps weten veel minder over u dan al deze apps. Dit beeld vergelijkt de verschillende permissies die SwissCovid, Facebook en Whatsapp kunnen aanvragen op iOS. Het is duidelijk dat het niet de contact tracing app is die het meeste informatie kan verzamelen.

Prof. Bart Preneel (KU Leuven), een cryptograaf die meegewerkt heeft aan het de ontwikkeling van het DP-3T framework, zegt dat “voor één keer Google en Apple kiezen voor de goede kant van de privacy”.

Daarnaast is er een manier om deze contact tracing apps te gebruiken zonder enige Google-services op je telefoon. Het microg-project heeft zijn eigen, volledig open source implementatie gemaakt van de Exposure Notification API. Deze kan geïnstalleerd worden op een Androiddistributie zoals LineageOS. Er is bevestiging dat SwissCovid en Immuni werken met de microg-implementatie van de API, dus andere apps werken wellicht ook. Op deze manier is het mogelijk om deze contact tracing apps te gebruiken zonder enige binaire code van Google of Apple.

Waarom vereist Coronalert dat Locatie aan staat op mijn Androidtelefoon als de app zogezegd mijn locatie niet bijhoudt?

Om te scannen naar Bluetooth-apparaten op Android, is het nodig dat de locatie-instelling aan staat op Android omdat dit in theorie kan gebruikt worden om uw positie te bepalen. Dit wordt bijvoorbeeld gebruikt door navigatie-apps om uw positie te bepalen in ondergrondse tunnels. In werkelijkheid is het voor apps die gebruik maken van de GAEN API niet toegelaten om uw locatie op te vragen. Het kan ook in de broncode van de app geverifieerd worden dat op geen enkel moment de locatie wordt bepaald. In Instellingen – Locatie – Machtigingen op app-niveau kan u ook nog altijd locatietoegang uitschakelen voor apps. Coronalert (of andere contact tracing app gebaseerd op de Expsoure Notificatoins API) zal in deze lijst niet verschijnen omdat deze geen locatie opvraagt.

In Android 11, uitgekomen in september 2020, is het niet meer nodig om Locatie aan te hebben op uw telefoon om contact tracing apps te gebruiken die gebaseerd zijn op de Exposure Notifcation API.

Zullen deze apps mij een waarschuwing geven telkens wanneer een besmette persoon voorbijgekomen is en dus heel wat valse waarschuwingen geven?

De apps zullen enkel een waarschuwing geven als aan bepaalde voorwaarden voldaan is. Die voorwaarden worden gewoonlijk door de overheid vastgelegd op basis van epidemioloigsche data. De Italiaanse Immuni app bijvoorbeeld, zal een waarschuwing geven wanneer iemand op een afstand van maximaal 2 meter staat gedurende minstens 15 minuten. SwissCovid zal pas waarschuwen bij een contact van minstens 15 minuten binnen een afstand van 1,5m.

De afstand wordt geschat op basis van de verzwakking van het signaal. Die verzwakking hangt helaas wel af van heel wat parameters, zoals het model van de telefoon dat gebruikt wordt, de richting waarin die telefoon wordt gehouden, enzovoort. Google past voor elk telefoonmodel een correctie toe op de verzwakking, zodat de waardes vergelijkbaar zouden moeten zijn tussen verschillende modellen. De drempelwaarden die worden gebruikt om waarschuwingen te geven, zijn gebaseerd op experimenten in verschillende omgevingen en kunnen in de toekomst nog aangepast worden om het aantal vals positieven en negeatieven aan te passen.

Dus nee, contact tracing apps zullen u geen waarschuwing geven telkens wanneer iemand die even kortbij gepasseerd is, positief wordt getest. Enkel wanneer zeer redelijke drempelwaarden worden overschreden, zal u een waarschuwing krijgen. Ook de authoriteiten realiseren zich dat deze contact tracing apps een hulpmiddel zijn voor tracing, maar nooit manuele contact tracing kunnen vervangen. Een contact tracing app kan ook nooit een COVID-19-test vervangen.

In de praktijk zal Coronalert ook niet-risicovolle contacten weergeven: er zal dan in de app staan dat er een blootstelling geweest is, maar het risico blijft op laag staan en de app blijft groen. Enkel bij een contact langer dan 15 minuten op een afstand die minder dan 1,5m geschat wordt, zal het scherm rood worden en zal er een notificatie komen over een hoogrisico-contact. Enkel in dat laatste geval zal een quarantaine en test aangeraden worden.

Zijn deze apps nuttig als niet iedereen of ten minste een groot deel van de bevolking ze gebruikt?

Contact tracing apps zijn zeker nuttig, zelfs als enkel een deel van de bevolking ze gebruikt.

Een vaak geciteerd artikel van de Oxford University stelt dat als 60% van de bevolking een contact tracing app gebruikt, dit de epidemie volledig zou kunnen stillegen. Wat echter veel minder geciteerd wordt is het volgende deel van de zin: “zelfs met een lager aantal van gebruikers van de app, schatten we een vermindering in het aantal coronavirusgevallen en het aantal doden”. Ze schatten dat één besmetting kan vermeden worden voor elke 2 gebruikers van de contact tracing app.

Dus zelfs een adoptiegraad van minder dan 60% is nuttig om de curve te helpen afplatten of zelfs naar beneden te halen, waardoor mensenlenvens gered worden.

Zal dit nefast zijn voor het batterijverbruik van mijn telefoon?

Doordat gebruik gemaakt wordt van Bluetooth Low Energy, zou het batterijverbruik beperkt moeten zijn. Bluetooth Low Energy is speciaal ontworpen voor een laag energieverbruik en wordt ook gebruikt om verbinding te maken met smartwatches en draadloze hoofdtelefoons. Het batterijverbruik zou minder dan 5% moeten zijn in vergelijking met een situatie waarin Bluetooth volledig uitgeschakeld is op de telefoon.

Moet ik een andere app installeren als ik naar het buitenland ga?

Met de steun van de Europese Unie werd een gateway service gebouwd die de uitwisseling van keys van besmette personen tussen Europese landen mogelijk maakt. Op 19 oktober 2020 werd deze in gebruik genomen en sindsdien kunnen de Italiaanse (Immuni), Duitse (Corona-Warn-App) en Ierse app (COVID Tracker) hiervan gebruik maken. Het is de bedoeling dat de apps van andere EU-landen deze ondersteuning ook in de toekomst krijgen. Voor de Belgische app Coronalert wordt dit in verwacht tegen november 2020.

Merk op dat er geen uitwisseling mogelijk is met de StopCovid France app omdate deze een gecentraliseerd systeem gebruikt in plaats van het gedecentraliseerde DP-3T.

Wat vinden experts van deze apps?

Het is belangrijk om te herhalen dat DP-3T en dus het Google/Apple Expsoure Notifications framework dat erop gebaseerd is, ontworpen is door academici van universiteiten in verschillende landen. Prof. Bart Preneel (KU Leuven), een cryptograaf die meegewerkt heeft aan het de ontwikkeling van het DP-3T framework, zegt dat “voor één keer Google en Apple kiezen voor de goede kant van de privacy”.

Het British Information Commissioner’s Office (de nationale gegevensbeschermingsauthoriteit) “gelooft dat het CTF (Google/Apple’s contact tracing framework) van bij het ontwerp rekening houdt met de principes van gegevensbescherming, inclusief ontwerpprincipes rond dataminimisatie en veiligheid.

Prof. Douglas Leith (Trinity College Dublin) heeft analyse van het netwerkverkeer van contact tracing apps gedaan. In een rapport besluit hij: “We vinden dat de apps zich over het algemeen goed gedragen op vlak van privacy, alhoewel de privacy van de Ierse, Poolse en Letse apps kan verbeterd worden.” Hij bekritiseerde wel het feit dat het Google/Apple Exposure Notifcations framework niet open source was op dat moment (intussen is de code daarvan wel openbaar) en het feit dat de Google Play Services privégegevens verzenden naar Google (iets dat op alle Androidtelefoons met Google Play Services gebeurt, los van de aanwezigheid van dit framework.)

Analyses van de broncode van de apps zoals deze van Coronalert en deze van Immuni, tonen aan dat de apps geen persoonlijke data bijhouden en versturen.

De grootste kritiek op het framework komt van prof. Serge Vaudenay, cryptograaf van EPFL. Hij klaagt over het feit dat de GAEN (toen nog) closed source was en stelt dat een aantal aanvallen op het systeem mogelijlk zijn. Het DP-3T-team heeft geantwoord op de kritiek.

Conclusie

Vergeet al de samenzweringstheorieën en de bezwaren van privacy-activisten die nooit uitgezocht hebben hoe deze apps werken: gedecentraliseerde open-source contact tracing apps die gebruik maken van de Google/Apple Exposure Notification API zijn geen Big Brother en geen instrument voor massale spionage van de bevolking. Het protocol werd ontwikkeld door academici gespecialiseerd in IT-beveiliging en privacy en de broncode van de apps kan door iedereen nagekeken worden. Uitgebreide documentatie beschrijft de werking van de apps, en legt uit wat er allemaal gedaan wordt om de privacy van de gebruikers te beschermen. Door anonieme ephemerial IDs te gebruiken en geen locatiegegevens te verzamelen, weten deze contact tracing apps minder van u dan de meeste social network apps of dan het besturingssysteem van uw telefoon zelf. Als u zich zorgen maakt om uw privacy, hebt u belangrijkere dingen om u zorgen over te maken.

Contact tracing apps kunnen zeer nuttig zijn in het bestrijden van de epidemie, ook als slechts een klein deel van de bevolking ze gebruikt. Voor mij is het gewoon een kwestie van verantwoordelijkheid waarom ik gebruik maak van deze apps: om anderen te beschermen, om onze maatschappij en economie te beschermen en uiteindelijk om zelf beschermd te worden door anderen die de app gebruiken.

Meer informatie

Geschiedenis van dit artikel

Update 19 september 2020: voeg links naar broncode Coronalert toe – Voeg informatie toe over de implementatie van microg van de API

Update 29 september 2020: voeg informatie over EU gateway service toe

Update 13 oktober 2020: voeg informatie over laagrisico- en hoogrisicontacten in Coronalert toe

Update 19 oktober 2020: EU federation gateway actief in 3 landen

Related posts:

  1. The truth about decentralized contact tracing apps like Immuni
  2. Teufel Connector review
  3. LineageOS 17.1 (Android 10) on OnePlus 3/3T status
  4. Replacing Google

2 thoughts on “De waarheid over Coronalert en gedecentraliseerde contact tracing apps”

  1. Pingback: The truth about decentralized contact tracing apps like Immuni

Comments are closed.